Filigran - Tradycyjne techniki jubilerskie

Filigran- jego  termin pochodzi od łacińskich słów „Filum” (nitka) i „granum”( ziarno).

Filigran -  to technika polegająca na wykonywaniu przedmiotów lub ich części z drobnej ażurowej siatki ze skręconych ze sobą drucików. Takie druty następnie walcuje się lub sklepuje tworząc charakterystyczny w kształcie płaskownik. Płaskownik ten wygina się w odpowiedni kształt i przylutowuje do podłoża. Tą metodą, bez warstwy spodniej, można było uzyskać także ozdoby ażurowe. W tej technice często wykorzystywane były motywy spiralne, a w wykonywaniu ozdób z użyciem filigranu przodowali Etruskowie.

Historia filigranu jako techniki jubilerskiej

W czasach starożytnych była to najbardziej rozbudowana technika złotnicza, wymagająca wyjątkowych umiejętności. Wyroby filigranowe przeznaczone były jedynie dla możnowładców dlatego tylko nieliczni rzemieślnicy znali tę technikę i jako elitarna przekazywana była z pokolenia na pokolenie głównie wśród członków rodziny.

Filigran jest techniką o długiej tradycji z początkiem w Mezopotamii, Syrii i Azji Środkowej co potwierdzają znaleziska z grobowców w Ur z 2500 lat p.n.e., z Troi II z 2200 lat p.n.e. jak również z Byblos (Liban) z 2000 r. pn.e.

Pierwsze, greckie przykłady filigranu pochodzą z okresu egejskiego co ukazały groby w Mesarze datowane właśnie na ten okres.

W Egipcie pojawił się przed 1900 r.p.n.e. a na Krecie 1700 r p.n.e., w samej Grecji występował między 1200 a 1100 r. p.n.e. W Egipcie wytwarzany był w XIV w . p.n.e. a o jego popularności świadczą znaleziska z grobowca „ Tutanhamona”.

Produkcję filigranu zatrzymały "Wieki Ciemne" 1100p.n.e do 900 p.n.e. Po tym okresie filigran na nowo pojawił się w 700 r. p.n.e. w Grecji i Etrurii. Silnym ośrodkiem była również Fenicja ale tam wzornictwo powtarzało się we wszystkich wariantach znanych w Grecji i Etrurii. We wszystkich wspomnianych ośrodkach wytwarzano podobną biżuterię a najpopularniejsze były kolczyki z dwiema ściankami o kwiatowym lub geometrycznym ornamencie.

Między 900 . pn.e. a 600 p.n.e. filigran był produkowany  masowo ale już  w okresie rzymskim stał się mniej popularny i miał bardzo słabą jakość. W zachodniej części imperium rzymskiego praktycznie zanikł. Na Wschodzie był kontynuowany i nawet powiększał swój zasięg o wschodnią Azję i Indie.

W okresie bizantyjskim w II w.n.e. rozwijał się w formach sakralnych czyli krzyżykach lub różańcach albo medalionach z chrześcijańskimi wizerunkami. W tym czasie łączono go z cloisonne (odsyłam do blog,art. Historia biżuterii Islamu) i kamieniami szlachetnymi.

W pierwszych wiekach okresu islamskiego w Azji filigran dominował na terenie Bliskiego Wschodu, Indii, Chin, Korei i Japonii .

W kolejnych wiekach złotnicy przypominali sobie o jego możliwościach dekoracyjnych i wznawiali produkcję dodając nowsze wzory stylistyczne lub formy charakterystyczne dla poszczególnych epok.

Między VIII a XII w. n.e. filigran był stosowany w złotnictwie celtyckim tworząc tzw. celtyckie węzły.

W Europie produkcją filigranu zajmowali się również Maurowie w Hiszpanii i Portugalii a wraz z ich ekspansją dotarł nawet do Ameryki Łacińskiej.

W czasach Renesansu ( XV w.-XVI w.) we Włoszech pojawił się w chrześcijańskich formach ale z antyczną stylistyką.

W okresie rewolucji przemysłowej(XVII w.- XVIIIw.) odkryto nowe, tańsze metale, które znalazły zastosowanie również w biżuterii. Tym sposobem filigran zaczęto wyrabiać np. w mosiądzu ale nie zachwycał on już tak jak w wiekach poprzednich.

W XVIII w. filigran idealnie sprawdzał się w produkcji różańców. W Europie głównym ośrodkiem produkcji filigranowych różańców był Schwäbisch Gmünd w Górnej Bawarii.