Turmaliny - barwy

Cechy charakterystyczne – magnetyczny, zmienność barw polichromatycznych i zmienność pleochroniczną. Zazwyczaj tworzą kryształy o pokroju słupkowym, pręcikowym, igiełkowym a na ścianach kryształów wykazują charakterystyczne zbrużdżenia zgodne z wydłużeniem słupów. Występują w skupieniach zbitych, ziarnistych, pręcikowych, igiełkowych i promienistych (tzw. "słońce turmalinowe"). Są kruche, przezroczyste, wykształcają kryształy wrosłe i narosłe.

Część turmalinów ujawnia optyczny efekt kociego oka (turmalinowe kocie oko istnieje w różnych barwach), pleochroizm i "efekt aleksandrytu" – w świetle naturalnym są żółtawozielone, w sztucznym – pomarańczowoczerwone. Turmalin łatwo elektryzuje się (jest piro- i piezoelektryczny), przyciąga kurz, skrawki papieru. Ze względu na to zjawisko turmaliny należy czyścić częściej niż inne kamienie. Wskutek podgrzania do temperatury 450-650°C u niektórych turmalinów może nastąpić zmiana barwy. Turmaliny przefarbowane promieniami gamma nie mają trwałej barwy.

Syntetyczne turmaliny służą tylko do celów badawczych. Kamienie oferowane jako syntetyczne turmaliny są w rzeczywistości syntetycznymi spinelami o barwie turmalinu.

W zależności od barwy w handlu wyróżnia się następujące odmiany:

• achroit (gr. achroos = bezbarwny) – bezbarwna odmiana turmalinu, bardzo rzadki, występuje na Madagaskarze, w Brazylii i w USA. Zdobiony szlifem brylantowym lub rozetowym. By uzyskać bezbarwny turmalin często podgrzewa sie turmaliny różowe.
• rubelit – czerwona odmiana turmalinu, tzw. "turmalin syberyjski", "turmalin bordeaux". Z Brazylii pochodzi druza kryształów rubelitu ważąca 4 tony, pojedyncze osobniki osiągały wielkość 40 cm. Najczęściej stosuje się szlif tabliczkowy lub szlif schodkowy.
• drawit (dravit) – żółtobrunatny, brunatnozielony, brunatnoczerwony, nazwa od rzeki Dravy lub od okregu Drave w Austrii. Rzadkość stanowią niebieskie kryształy dravitu z Chin. Rzadko stosowany w jubilerstwie.
• indigolit (indikolit) – ciemnoniebieski turmalin. Bywa często podgrzewany by rozjaśnić barwę i uzyskać bardziej atrakcyjnywygląd kamienia. Występuje w Rosji – na Syberii, na Madagaskarze, w USA i w Brazylii.
• verdelit – zielona we wszystkich odcieniach odmiana turmalinu, ładne kryształy do 10 cm pochodzą z Brazylii (największy kryształ mierzy 1m i ma 20 cm grubości "The Rocket". Najczęściej stosuje się szlif tabliczkowy lub szlif schodkowy.
• schörl (szerl, szerlit, skoryl) – czarny, nazwa od wyrażenia z dawnej gwary górniczej. Używany do wyrobu biżuterii żałobnej – rzadko stosowany w jubilerstwie.
• syberyt – fioletowoczerwony do foletowoniebieskiego; niekiedy używany jako synonim rubelitu. Nazwa pochodzi od występowania na Uralu.
• buergeryt (turmalin żelazowy) – ciemnobrunatny lub czarny,
• elbait (turmalin litowy) – wielobarwny (niektóre kryształy zawierają nawet 15 różnych barw i odcieni), tzw. "turmalin arbuzowy" (wyjątkowo ceniony i atrakcyjny kamień kolekcjonerski), nazwa od wyspy Elby we Włoszech. W Brazylii w Minas Gerais znaleziono w 1978 r. kryształy o długości 1 metra.
• drawit (dravit) (turmalin magnezowy) – żółtobrunatny,brunatnozielony, brunatnoczerwony, nazwa od rzeki Dravy.
• liddicoatyt (turmalin wapniowy) – wielobarwny, nazwa od nazwiska amerykańskiego gemmologa. Został odkryty na Madagaskarze. Od elbaitu odróżnia się większą zawartością wapnia.
• schörl (szerl, szerlit, skoryl) – turmalin żelazawy – czarny, nazwa od wyrażenia z dawnej gwary górniczej. Używany do wyrobu biżuterii żałobnej. Kryształy pochodzą z Brazylii, USA, Kazachstanu (ponad 1m długości), Ukrainy i Norwegii – ponad 3 x 1 m.
• tsilaisyt (turmalin manganowy) – ciemnożółty lub zielony, nazwa od lokalnej nazwy na Madagaskarze. Wydobywa się go z pegmatytów w Nepalu i Mozambiku, otrzymany został na drodze syntezy
• uwit (uvit) (turmalin magnezowy) – – ciemnobrunatny, czarny; nazwa od prowincji Sri Lanki (Cejlon).

W mineralogii turmaliny odróżnia się według składu chemicznego

Występowanie:  Stanowią składnik granitów, pegmatytów, żył kwarcowych. Czasami tworzą niemal monomineralne skały (turmalinit). Miejsca występowania: Brazylia – Minas Gerais, Paraiba, USA – Kalifirnia, Maine, Rosja, Pakistan, Afganistan, Sri Lanka, Namibia, Madagaskar, Włochy – Elba. W Polsce – występuje najbardziej pospolity, czarny szerl na Dolnym Śląsku.

Zobacz również: Turmalin-wzmacnia, uzdrawia, oczyszcza,

Turmalin Żółty-kanarkowy turmalin, Turmaliny Paraiba